Dù đóng vai trò quan trọng trong các giao dịch điện tử, dùng chữ ký số vẫn chưa phổ biến rộng rãi tại Việt Nam, đặc biệt trong các giao dịch cá nhân.
Trong hội thảo về vai trò của chữ ký số cá nhân trong thanh toán điện tử do Bộ Thông tin và Truyền thông tổ chức ngày 17/10, các chuyên gia đã thảo luận về những khó khăn trong việc triển khai chữ ký số. Hội thảo nhằm chuẩn bị cho Luật Giao dịch điện tử sẽ có hiệu lực từ 1/7/2024, theo đó, chữ ký điện tử sẽ bao gồm chữ ký số và chữ ký điện tử chuyên dùng đảm bảo an toàn.
Chữ ký điện tử đã xuất hiện tại Việt Nam từ năm 2005, đặc biệt trong lĩnh vực tài chính ngân hàng dưới dạng mã OTP và Token. Trong khi đó, chữ ký số – một dạng chữ ký điện tử sử dụng thuật toán mã hóa không đối xứng – mang lại tính bảo mật cao hơn thông qua việc đảm bảo tính xác thực, toàn vẹn và chống chối bỏ của dữ liệu.
Khi Luật Giao dịch điện tử được thực thi, các ngân hàng và doanh nghiệp sẽ cần áp dụng chữ ký điện tử chuyên dùng để bảo đảm an toàn. Tuy nhiên, các chuyên gia bày tỏ lo ngại về quá trình đăng ký và cấp giấy chứng nhận chữ ký số có thể mất nhiều thời gian, ảnh hưởng đến tính liên tục của các giao dịch. Để tránh gián đoạn, chữ ký số cá nhân đang được khuyến nghị. Hiện nay, đa số giao dịch vẫn chủ yếu được xác thực bằng mã OTP, tuy nhiên phương thức này được đánh giá là không còn đủ an toàn cho tương lai.
Thách thức trong việc thuyết phục người dân sử dụng chữ ký số
Theo ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, chỉ khoảng 5% khách hàng hiện nay sử dụng chữ ký số, chủ yếu trong các giao dịch nội bộ hoặc giao dịch doanh nghiệp. Với khách hàng cá nhân, thuyết phục họ sử dụng chữ ký số là điều không dễ dàng. Bà Nguyễn Thị Phương, Phó Chủ nhiệm Câu lạc bộ Pháp chế thuộc Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, cho biết rằng có nhiều rào cản khiến người dùng chưa sẵn sàng chuyển sang chữ ký số, bao gồm chi phí, tính tiện lợi và mức độ tin tưởng.
Để sở hữu chữ ký số, người dùng phải mua từ các nhà cung cấp với giá từ 550 nghìn đến 1,8 triệu đồng mỗi năm. Điều này trở thành rào cản khi phạm vi ứng dụng chữ ký số còn hẹp, làm giảm động lực đầu tư. Ngoài ra, quy trình đăng ký chữ ký số cũng chưa thực sự thuận tiện, khi người dùng vẫn phải đến trực tiếp các quầy giao dịch hoặc gửi hồ sơ qua bưu điện.
Bên cạnh đó, người dân vẫn chưa quen thuộc với việc sử dụng chữ ký số, đặc biệt lo ngại về tính pháp lý trong trường hợp có tranh chấp xảy ra. Theo bà Phương, nhiều người vẫn chưa hoàn toàn tin tưởng khi nhận được các văn bản sử dụng chữ ký số. Sự khác biệt về tiêu chuẩn giữa các nhà cung cấp chữ ký số trong và ngoài nước cũng gây khó khăn trong các giao dịch quốc tế.
Vấn đề triển khai chữ ký số tại ngân hàng
Đối với các ngân hàng, ông Nguyễn Quốc Hùng nhận định rằng việc áp dụng chữ ký số cho tất cả các giao dịch, kể cả giao dịch giá trị nhỏ, có thể làm tăng gánh nặng lên hệ thống và ảnh hưởng đến tốc độ xử lý giao dịch. Điều này đòi hỏi ngân hàng phải cân đối giữa tính an toàn và hiệu quả dịch vụ.
Để đảm bảo Luật Giao dịch điện tử có thể áp dụng thuận lợi từ tháng 7 năm tới, bà Hằng – đại diện Hiệp hội Ngân hàng – kiến nghị các cơ quan chức năng sớm ban hành quy định chi tiết, hướng dẫn về điều kiện kỹ thuật và yêu cầu pháp lý cụ thể đối với chữ ký điện tử chuyên dùng. Điều này bao gồm các quy định về tiêu chuẩn kỹ thuật, giá trị pháp lý của chữ ký số cấp cho người đại diện doanh nghiệp, nhằm tránh gián đoạn giao dịch.
Đại diện Hiệp hội Ngân hàng cũng đề xuất rằng các nhà cung cấp chữ ký số cần tiêu chuẩn hóa dịch vụ, tạo điều kiện tích hợp dễ dàng và đồng bộ cho hệ thống của các doanh nghiệp, giúp nâng cao hiệu quả sử dụng và hỗ trợ quá trình chuyển đổi số tại Việt Nam.